Thuế độc thân - một cụm từ đang được nổi lên gần đây khi có nhiều thông tin xoay quanh việc người trẻ tại Việt Nam có xu hướng kết hôn trễ, sinh con trễ.

(1) Thuế độc thân là gì?

Trong bộ phim "The Lobster" (2015) của đạo diễn Yorgos Lanthimos, mọi người buộc phải ghép đôi theo quy định. Khi một mối quan hệ kết thúc, các cá nhân sẽ được đưa đến một nơi dành riêng cho người độc thân, nơi họ phải nhanh chóng tìm kiếm "đối tác" mới dựa trên những yếu tố ngẫu nhiên, chẳng hạn như cùng đeo kính hoặc thường xuyên bị chảy máu mũi.

Nếu không tìm được bạn đời trong thời gian quy định, họ sẽ bị biến thành một con vật hoặc sống như những kẻ bị ruồng bỏ trong vùng hoang dã, nơi bị các cặp đôi săn đuổi và giết hại một cách tàn nhẫn.

Trên thực tế, người độc thân không phải chịu đựng những hậu quả phi lý và cực đoan như trong thế giới kỳ quặc của "The Lobster".

“Thuế độc thân” hay “single tax” không phải là một loại thuế chính thống được quy định trong luật, thuật ngữ thuế độc thân thường là dùng để chỉ các khoản chi phí phát sinh khi bạn không kết hôn hoặc không sinh con, ví dụ như việc bạn không thể chia sẻ các khoản phí như tiền thuê nhà, tiền thực phẩm, tiền đi lại,...

Cụ thể, hiện nay trong siêu thị tại nước ngoài như Costco tại Mỹ, các hàng hóa được bán ra thường có chính sách “mua nhiều giảm nhiều”, thực phẩm được bán với số lượng lớn thường có chi phí cho mỗi đơn vị thấp hơn so với mua lẻ vài cái. Trong khi các cặp đôi hoặc gia đình có thể tận dụng chính sách này để tiết kiệm chi phí tiêu dùng thì đối với những người độc thân sẽ ngược lại hoàn toàn khi việc mua quá nhiều so với nhu cầu của mình là không thực tế, đặc biệt đối với các loại thực phẩm nhanh hư hỏng, do đó họ sẽ phải mua thực phẩm với chi phí mắc hơn, mà số lượng còn ít hơn.

Hay như trong chi phí thuê nhà tại NewYork, nếu bạn là người độc thân, bạn có thể phải trả 3.350 đô-la cho một tháng thuê nhà, nhưng đối với các cặp đôi thì họ có thể chia đôi chi phí này, khiến mỗi người chỉ phải trả 1.675 đô-la cho một tháng thuê nhà.

Hay khi đi ăn ngoài, người độc thân cũng khó có thể tận dụng các ưu đãi chỉ áp dụng cho cặp đôi hay gia đình. Việc này cũng xảy ra khi sử dụng các app phát trực tuyến như Youtube, Netflix,...khi các ứng dụng này cho phép đăng ký gói thành viên cho cả nhóm (sau khi chia đều cho từng người) cũng sẽ rẻ hơn so với việc đăng ký cho một cá nhân.

Ngoài ra, khi bạn có con, một số quốc gia sẽ áp dụng chính sách giảm trừ thuế, do đó, người có gia đình, có con sẽ được đóng thuế thấp hơn so với người độc thân.

Ví dụ như tại Bỉ người lao động độc thân không có con phải đóng thuế là 53%, Đức là 47,8% và tại Áo là 46,8%. Ngược lại, người lao động có hai con tại Bỉ chỉ đóng mức thuế là 37,8% (năm 2022), ở Đức là 32,9%, đối với Áo là 30,2%.

Như vậy, có thể hiểu thuế độc thân chính là các khoản chi phí tăng lên khi bạn không được giảm trừ các khoản thuế, không thể chia sẻ chi phí cho người yêu, người bạn đời hay không được áp dụng các ưu đãi dành cho riêng cho cặp đôi, gia đình.

(2) Việt Nam có đánh thuế độc thân không?

Như đã phân tích ở trên, thuế độc thân không phải là một loại thuế chính thống mà là những chi phí phát sinh khi bạn độc thân mà thôi.

Tại Việt Nam, trong các siêu thị hay nhà hàng cũng có áp dụng chính sách “mua nhiều giảm nhiều” như đi nhóm 04 người sẽ được free vé cho 01 người, hay mua 10 cái (1 lô) sẽ rẻ hơn so với việc mua 01 - 02 cái.

Việc thuê nhà cũng vậy, chi phí thuê nhà tại Việt Nam hiện nay cũng không phải là thấp, đặc biệt ở các thành phố lớn. Do đó, việc thuê nhà tại các thành phố lớn cũng sẽ là một thử thách cho những người độc thân khi không thể chia sẻ khoản chi phí này với ai.

Ngoài ra, theo quy định tại Điều 9 Thông tư 111/2013/TT-BTC, người lao động có con ở Việt Nam cũng được trừ vào thu nhập chịu thuế trước khi tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh, thu nhập từ tiền lương, tiền công theo quy định giảm trừ gia cảnh đối với người phụ thuộc.

Như vậy, có thể nói, Việt Nam cũng có “thuế độc thân”!

(3) Kiến nghị giảm giờ làm việc người người độc thân có thời gian hẹn hò, tìm hiểu bạn đời

Hiện nay, các nhà làm luật đang xây dựng Dự thảo Luật Dân số, dự kiến sẽ trình lên Quốc Hội trong tháng 12 năm 2024. 

Theo đó, vấn đề được quan tâm nhiều nhất là tỷ lệ sinh của nước ta. Hiện nay, số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là 1,96, đây là con số thấp nhất trong lịch sử và được dự báo tiếp tục giảm.

Về nguyên nhân, các chuyên gia đánh giá rằng, việc tỷ lệ sinh giảm phần lớn đến từ việc độ tuổi kết hôn đang có xu hướng trễ hóa, nhiều người trẻ lựa chọn cuộc sống độc thân, không kết hôn.

Do đó, thời gian qua tại Việt Nam có luồng quan điểm cho rằng nên giảm giờ việc xuống để người độc thân có thời gian hẹn hò, tìm hiểu bạn đời.

Theo quy định tại Điều 105 Bộ Luật Lao động 2019, thời giờ làm việc bình thường không quá 08 giờ trong 01 ngày và không quá 48 giờ trong 01 tuần. Nhà nước khuyến khích người sử dụng lao động thực hiện tuần làm việc 40 giờ đối với người lao động.

Tuy nhiên, trên thực tế nhiều công ty, doanh nghiệp cho nhân viên mình làm việc 44 tiếng/tuần (bao gồm nửa buổi sáng thứ 7), hoặc có doanh nghiệp thực hiện đúng quy định của pháp luật là 48 tiếng/tuần (làm nguyên ngày thứ 7) để phù hợp với kế hoạch và hoạt động công ty, doanh nghiệp. Việc này vô hình trung làm nam và nữ không có thời gian để tìm hiểu bạn đời, chăm sóc bản thân và gia đình.

Việc tỷ lệ người độc thân tăng cao, kết hôn và sinh con muộn không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân người đó mà còn gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với xã hội. Già hóa dân số nhanh chóng, thiếu hụt nguồn lao động, mất cân bằng giới tính là những hậu quả dễ thấy nhất.

Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp của nhiều cấp, nhiều ngành. Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ về tài chính, tạo điều kiện cho các cặp vợ chồng trẻ, đặc biệt là những gia đình có thu nhập thấp. 

Bên cạnh đó, cần tăng cường tuyên truyền về ý nghĩa của hôn nhân và gia đình, đồng thời tạo ra một môi trường xã hội thuận lợi để người trẻ có thể cân bằng giữa sự nghiệp và cuộc sống gia đình.