Có những dấu hiệu nào để nhận biết động đất sắp xảy ra để có thể chủ động thoát hiểm. Động đất có tác động thế nào đến cơ sở vật chất, con người và tần suất xuất hiện của động đất như thế nào?
Dấu hiệu nhận biết sắp có động đất
Động đất rất khó để nhận biết và hiện nay chưa có một công trình nào có thể dự đoán chính xác 100% được ở đâu và khi nào sẽ có động đất xảy ra. Tuy nhiên có thể dựa vào một số kinh nghiệm sau đây để nhận biết có khả năng sắp có động đất:
Thứ nhất, biểu hiện lạ từ các loài động vật.
Động vật thường có linh tính khi có thiên tai xảy ra. Khi đó có thể chúng sẽ thay đổi tập tính hay có biểu hiện lạ, từ đó có thể nhận biết sắp có động đất hay thiên tai xảy ra. Ví dụ:
- Đối với chó thì chúng có hành vi bất thường như sủa, cắn quá mức.
- Đối với mèo thì chúng trở nên run rẩy, bồn chồn và muốn chạy ra khỏi cửa, một số khác thì cực kỳ kích động.
- Những loài vật nuôi, thú cưng đột ngột trốn chạy, biến mất.
- Chim, gà đẻ trứng ít hơn bình thường.
- Kiến sẽ di cư theo đàn.
- Rắn bò ra khỏi hang đồng loạt,...
Dấu hiệu này không phải là không có căn cứ, bởi lẽ đã có các nghiên cứu cho thấy sự chuyển động của lớp đá dưới mặt đất trước trận động đất đã tạo ra sóng điện mà một số loài động vật có thể hiểu được. Từ đó, chúng có thể cảm thấy được những dư chấn yếu trước khi con người kịp cảm nhận.
Thứ hai, quan sát mực nước sông, hồ xung quanh nơi sinh sống.
Nếu nhận thấy mức nước sông, hồ xung quanh khu vực sinh sống có dấu hiệu rút bớt hoặc tràn ra bất thường mà trước đó không có mưa lớn thì rất có thể sắp có sự biến động xảy ra.
Thứ ba, bầu trời tĩnh lặng bất thường.
Nếu nhận thấy một sự điềm tĩnh bất thường trong bầu khí quyển thì đây là điềm báo sắp có điềm dữ, là dấu hiệu của việc biến đổi khí hậu lạ, rất có thể, một trận động đất sắp diễn ra trong khu vực.
Thứ tư, nhìn thấy “ánh sáng động đất”.
Khi có động đất, các vết nứt gãy dưới lòng đất giải phóng điện tích vào không khí. Chúng ion hóa các phần từ không khí và hệ quả là gây “ánh sáng động đất”.
Có thể nhận thấy bằng mắt thường bởi đây là các luồng sáng tương tự như cực quang với phổ màu từ trắng tới hơi xanh.
Như vậy, trên đây là những dấu hiệu nhận biết sắp có động đất xảy ra. Như đã nói ở trên, hiện nay chưa có một công trình nào dự đoán chính xác 100% về thiên tai và mức độ ảnh hưởng của nó. Theo đó, không phải các dấu hiệu nào cũng có thể dự đoán chính xác, tuy nhiên người đọc có thể tham khảo để chủ động chuẩn bị cho mình các phương án phòng tránh động đất, thiên tai để giảm thiểu tối đa thiệt hại.
Ngoài ra, người đọc cũng nên theo dõi tình hình dự báo thời tiết qua báo đài, phương tiện thông tin đại chúng để cập nhật cho mình những thông tin mới nhất.
Tác động và tần suất xuất hiện của động đất
Ngày 22/4/2026, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 18/2021/QĐ-TTg quy định về dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai.
Trong đó, tại Phụ lục IX đã thống kê mối quan hệ giữa độ lớn động đất, phân loại động đất, cường độ chấn động trên mặt đất, tác động và tần suất xuất hiện của động đất như sau:
|
Độ lớn
(M)
|
Phân loại
|
Cường độ chấn động trên bề mặt
(cấp)
|
Tác động của động đất
|
Tần suất xuất hiện trung bình trên toàn thế giới mỗi năm
(ước tính)
|
|
<2,0
|
Vi động đất
|
I
|
Không cảm thấy, hoặc cảm thấy bởi người rất nhạy cảm. Ghi được bởi các máy ghi động đất.
|
Liên tục, vài triệu trận mỗi năm
|
|
2,0 - 2,9
|
Yếu
|
I tới II
|
Một số người cảm nhận được rung động rất nhẹ. Không gây thiệt hại cho các công trình xây dựng.
|
Trên một triệu trận mỗi năm
|
|
3,0-3,9
|
II tới IV
|
Cảm thấy bởi một số người, nhưng hiếm khi gây thiệt hại. Có thể nhận thấy các đồ vật trong nhà rung động.
|
Trên 100.000 trận mỗi năm
|
|
4,0 - 4,9
|
Nhẹ
|
IV tới VI
|
Các đồ vật trong nhà rung động và phát ra tiếng ồn. Nhiều người cảm nhận thấy động đất. Người ở ngoài nhà cảm thấy rung động nhẹ. Nhìn chung không gây nên thiệt hại hoặc thiệt hại nhẹ. Rất hiếm khi gây thiệt hại trung bình tới thiệt hại đáng kể. Một số đồ vật trong nhà bị rơi.
|
10.000 tới 15.000 trận mỗi năm
|
|
5,0-5,9
|
Trung bình
|
VI tới VIII
|
Có thể gây nên thiệt hại trung bình tới thiệt hại nặng cho các công trình xây dựng thiết kế kém. Không gây thiệt hại đến thiệt hại nhẹ cho các công trình được thiết kế tốt. Mọi người đều cảm nhận thấy động đất. Có thể gây chết người tùy thuộc vào hoàn cảnh tác động.
|
1.000 tới 1.500 trận mỗi năm
|
|
6,0 - 6,9
|
Mạnh
|
VII tới X
|
Có thể gây thiệt hại, phá hủy trong những vùng đông dân cư. Gây thiệt hại cho hầu hết các công trình xây dựng. Các công trình có thiết kế tốt vẫn tồn tại nhưng có thể bị hư hại nhẹ đến trung bình. Các công trình thiết kế kém bị hư hại trung bình đến hư hại nặng. Vùng cảm nhận thấy động đất rộng hơn, chắc chắn là tới hàng trăm km tính từ chấn tiêu động đất. Vùng xa chấn tiêu hơn cũng có thể hư hại ở mức độ bất kỳ. Rung động mạnh tới mãnh liệt trong vùng gần chấn tiêu. Ngưỡng thiệt hại về người giữa 0 và khoảng 25.000 người.
|
100 tới 150 trận mỗi năm
|
|
7,0 - 7,9
|
Lớn
|
VIII tới XII
|
Gây hư hại nhiều hoặc tất cả các công trình xây dựng trên nhiều vùng. Một số công trình bị sụp đổ một phần hoặc sụp đổ hoàn toàn hoặc bị hư hại nghiêm trọng. Các công trình được thiết kế tốt cũng chắc chắn bị hư hại. Cảm nhận được động đất trên những vùng rất rộng lớn. Ngưỡng thiệt hại về người thường giữa 0 và 250.000 người.
|
|
|
8,0 - 8,9
|
Hủy diệt
|
Gây hư hại nặng nề cho các công trình xây dựng được thiết kế kém và hầu hết mọi công trình chắc chắn bị phá hủy. Gây hư hại trung bình đến hư hại nặng cho các công trình bình thường và các công trình được thiết kế chống động đất. Gây hư hại trên những vùng rộng lớn. Có thể gây phá hủy hoàn toàn trên những vùng lớn bất thường. Ngưỡng thiệt hại về người thường giữa 100 và 1 triệu người; tuy nhiên một số trận động đất có độ lớn như vậy nhưng không gây nên thiệt hại về người.
|
|
|
9,0 - 9,9
|
Gây hư hại nghiêm trọng cho tất cả hoặc hầu hết mọi công trình xây dựng với mức phá hủy lớn. Gây hư hại và gây rung động tới những vị trí ở khá xa. Thay đổi địa hình mặt đất. Ngưỡng thiệt hại về người thường giữa 1.000 và vài triệu người.
|
|
|
10,0 hoặc hơn
|
Khổng lồ
|
X tới XII
|
Gây hư hại, phá hủy trên những vùng rất rộng lớn. Phá hủy hầu như mọi công trình một cách hoàn toàn dễ dàng và nhanh chóng. Cảm nhận thấy động đất ở khoảng cách rất xa so với chấn tiêu (hàng nghìn dặm). Ngưỡng thiệt hại về người có thể vượt trên 25.000 người... Thay đổi lớn về địa hình mặt đất. Ảnh hưởng của động đất sẽ kéo dài trong một khoảng thời gian cực kỳ dài. Chưa ghi nhận được trận động đất nào có độ lớn như vậy.
|
|
Như vậy, tùy thuộc vào độ lớn, mức độ chấn động của động đất mà chúng sẽ có sự tác động khác sau đến cơ sở vật chất và đời sống con người. Hằng năm, ước tính tần suất xuất hiện của động đất trên toàn thế giới nhiều nhất là có thể xảy ra liên tục, vài triệu trận mỗi năm.
Xem thêm: Những kỹ năng "bỏ túi" khi xảy ra động đất
