Xác định tư cách tham gia tố tụng, bồi thường thiệt hại trong vụ án “Hủy hoại rừng”

Xin đơn cử vụ án cụ thể như sau: Lô 11, 12, 21 khoảnh 3 tiểu khu 1555, rừng phòng hộ cảnh quan Quốc lộ 14 thuộc thôn H, xã N, huyện MĐ, tỉnh ĐL do UBND huyện MĐ tỉnh ĐL quản lý. Ngày 15/3/2020, Lê Hải A, Nguyễn Thành B và Nguyễn Đức C bàn bạc, thống nhất với nhau đi tìm và hủy hoại rừng Thông hành lang Quốc lộ 14 để chiếm mặt đường chia nhau. Lê Đức A dùng tiền cá nhân mua 01 máy khoan tay và 50 chai thuốc diệt cỏ. Nguyễn Thành B, Nguyễn Đức C chuẩn bị 02 chai nhựa loại 1,5 lít độ chế nắp có gắn van xe máy để đựng thuốc diệt cỏ mang đi đổ thuốc vào lỗ khoan trên cây Thông.

Tại khu vực này, khoảng 22h đến 3h các ngày 16, 17, 18, 19 của tháng 3 năm 2020, các bị can hủy hoại rừng Thông trong 4 đêm, với cách thức người cầm khoan khoan lỗ trên cây Thông, người dùng điện thoại chiếu sáng, người cầm chai nhựa đổ thuốc diệt cỏ vào lỗ khoan.

- Theo các tài liệu trong hồ sơ vụ án thì số cây thông bị hủy hoại được trồng từ năm 1984, từ nguồn vốn của Nhà nước rót xuống cho UBND tỉnh ĐL. Rừng thông này được xác nhận là rừng phòng hộ cảnh quan Quốc lộ 14.

- Tại Bản bản khám nghiệm hiện trường, sơ đồ hiện trường do Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện MĐ, tỉnh ĐL lập vào hồi 08 giờ ngày 03/8/2020, xác định: Tổng diện tích rừng thông bị hủy hoại là 10.012m².

- Tại Biên bản định giá tài sản và kết luận định giá tài sản trong tố tụng hình sự số 12/HĐ-ĐG ngày 09/11/2020 của Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự huyện MĐ, tỉnh ĐL xác định: Khu vực rừng thông tại lô 11, 12, 21 khoảnh 3 tiểu khu 1555, rừng phòng hộ cảnh quan Quốc lộ 14 thuộc thôn H, xã N, huyện MĐ, tỉnh ĐL do UBND huyện MĐ tỉnh ĐL quản lý; có 421 cây Thông bị khoan lỗ chết, trữ lượng gỗ bị hủy hoại là 165,783m³, giá trị tính thành tiền là 320.430.000 đồng. 421 cây thông bị khoan lỗ chết hiện đang còn tại hiện trường

Trong vụ án này, có đủ cơ sở để khẳng định hành vi của Lê Đức A và đồng phạm phạm tội “Hủy hoại rừng” theo quy định tại điểm c khoản 3 Điều 243 BLHS năm 2015. Tuy nhiên, việc xác định tư cách tham gia tố tụng của UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL là bị hại, nguyên đơn dân sự hay là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án; việc xác định bồi thường và xử lý vật chứng còn có các quan điểm khác nhau, như sau:

Quan điểm thứ nhất cho rằng: Tư cách tham gia tố tụng của UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL trong vụ án này là bị hại, vì: Theo Điều 62 BLTTHS quy định: “Bị hại là cá nhân trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra”. Như vậy, theo quy định nêu trên thì UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL là tổ chức bị thiệt hại trực tiếp về tài sản do hành vi hủy hoại rừng của Lê Đức A và đồng phạm gây ra.

Hiện tại 421 cây thông bị hủy hoại vẫn còn tại hiện trường, tài sản không bị mất đi, do đó không yêu cầu Lê Đức A và đồng phạm phải bồi thường cho UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL. Số cây thông bị hủy hoại đang còn tại hiện trường thì tuyên trả lại cho đơn vị quản lý, bảo vệ (UNND huyện MĐ, tỉnh ĐL).

Quan điểm thứ hai cho rằng: Trong vụ án này, UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL là tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có yêu cầu Lê Đức A, Nguyễn Thành B và Nguyễn Đức C phải bồi thường thiệt hại do hành vi hủy hoại rừng Thông. Căn cứ vào khoản 1 Điều 63 BLTTHS quy định: “Nguyên đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại” nên UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL phải là nguyên đơn dân sự.

Số cây thông bị hủy hoại đang còn tại hiện trường (Tài sản không bị mất đi). Do vậy, không buộc bị cáo phải bồi thường thiệt hại, số cây thông bị hủy hoại đang còn tại hiện trường thì tuyên tịch thu để sung quỹ Nhà nước.

Quan điểm thứ ba cho rằng: Rừng thông tại lô 11, 12, 21 khoảnh 3 tiểu khu 1555, rừng phòng hộ cảnh quan Quốc lộ 14 là tài sản của Nhà nước, UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL là cơ quan quản lý rừng của Nhà nước. Mặt khác, theo quy định tại Điều 65 BLTTHS quy định: “Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự” nên UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL phải là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án.

Trong vụ án, 421 cây thông bị khoan lỗ chết đang còn tại hiệu trường (Tài sản không mất đi). Do vậy, không buộc Lê Đức A và đồng phạm phải bồi thường thiệt hại, số cây Thông bị hủy hoại đang còn tại hiện trường thì tuyên trả lại cho đơn vị quản lý, bảo vệ (UNND huyện MĐ, tỉnh ĐL) để sung quỹ Nhà nước.

Trên đây là tình huống và các quan điểm về xác định tư cách tham gia tố tụng của UBND huyện MĐ, tỉnh ĐL; việc xác định bồi thường thiệt hại và xử lý vật chứng. Rất mong quý bạn đọc và đồng nghiệp có ý kiến trao đổi, góp ý.

ĐINH MINH LƯỢNG (Tòa án quân sự Khu vực 2 Quân khu 5)

Nguồn: Tạp chí Tòa án