Trình tự, thủ tục thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất theo Luật Đất đai 2024

Chào anh, Ban biên tập xin giải đáp như sau:

1. Trình tự, thủ tục thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất theo Luật Đất đai 2024

Theo quy định tại Khoản 4 Điều 89 Luật Đất đai 2024 thì trình tự, thủ tục cưỡng chế thu hồi đất thực hiện như sau:

- Trước khi tiến hành cưỡng chế, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thành lập Ban cưỡng chế thu hồi đất, bao gồm:

+ Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện là trưởng ban;

+ Đại diện các cơ quan có chức năng thanh tra, tư pháp, tài nguyên và môi trường, xây dựng;

+ Đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư;

+ Đại diện lãnh đạo Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi là thành viên;

+ Các thành viên khác do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định.

- Ban cưỡng chế thu hồi đất vận động, thuyết phục, đối thoại với người bị cưỡng chế; nếu người bị cưỡng chế chấp hành thì Ban cưỡng chế thu hồi đất lập biên bản ghi nhận sự chấp hành. Việc bàn giao đất được thực hiện chậm nhất là 30 ngày kể từ ngày lập biên bản.

+ Trường hợp người bị cưỡng chế không chấp hành quyết định cưỡng chế thì Ban cưỡng chế thu hồi đất tổ chức thực hiện cưỡng chế;

- Ban cưỡng chế thu hồi đất có quyền buộc người bị cưỡng chế và những người có liên quan phải ra khỏi khu đất cưỡng chế, tự chuyển tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế; nếu không thực hiện thì Ban cưỡng chế thu hồi đất có trách nhiệm di chuyển người bị cưỡng chế và người có liên quan cùng tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế.

+ Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối nhận tài sản thì Ban cưỡng chế thu hồi đất phải lập biên bản, tổ chức thực hiện bảo quản tài sản theo quy định của pháp luật và thông báo cho người có tài sản nhận lại tài sản;

- Ban cưỡng chế thu hồi đất mời đại diện Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp huyện tham gia giám sát việc cưỡng chế thu hồi đất.

Theo đó, tại Khoản 4 Điều 71 Luật Đất đai 2013 quy định trình tự, thủ tục thực hiện cưỡng chế thu hồi đất như sau:

“4. Trình tự, thủ tục thực hiện cưỡng chế thu hồi đất:

a) Trước khi tiến hành cưỡng chế, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thành lập Ban thực hiện cưỡng chế;

b) Ban thực hiện cưỡng chế vận động, thuyết phục, đối thoại với người bị cưỡng chế; nếu người bị cưỡng chế chấp hành thì Ban thực hiện cưỡng chế lập biên bản ghi nhận sự chấp hành. Việc bàn giao đất được thực hiện chậm nhất sau 30 ngày kể từ ngày lập biên bản.

Trường hợp người bị cưỡng chế không chấp hành quyết định cưỡng chế thì Ban thực hiện cưỡng chế tổ chức thực hiện cưỡng chế;

c) Ban thực hiện cưỡng chế có quyền buộc người bị cưỡng chế và những người có liên quan phải ra khỏi khu đất cưỡng chế, tự chuyển tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế; nếu không thực hiện thì Ban thực hiện cưỡng chế có trách nhiệm di chuyển người bị cưỡng chế và người có liên quan cùng tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế.

Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối nhận tài sản thì Ban thực hiện cưỡng chế phải lập biên bản, tổ chức thực hiện bảo quản tài sản theo quy định của pháp luật và thông báo cho người có tài sản nhận lại tài sản.”

Đồng thời, thành phần Ban thực hiện cưỡng chế quy định tại Điều 71 Luật đất đai 2013 được hướng dẫn bởi khoản 3 Điều 17 Nghị định 43/2014/NĐ-CP như sau:

“3. Thành phần Ban thực hiện cưỡng chế thu hồi đất gồm:

a) Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện là trưởng ban;

b) Các thành viên gồm đại diện các cơ quan tài chính, tài nguyên và môi trường, thanh tra, tư pháp, xây dựng cấp huyện; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã; tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường giải phóng mặt bằng, Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất và một số thành viên khác do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định.”

Như vậy, so sánh với quy định của Luật Đất đai 2013 thì Luật Đất đai 2024 quy định cụ thể, chi tiết hơn về trình tự, thủ tục thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất. Tuy nhiên, điểm khác là đổi tên Ban thực hiện cưỡng chế thành Ban cưỡng chế thu hồi đất và trình tự, thủ tục thực hiện phải có sự giám sát của Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam ở cấp huyện để đảm bảo tính công khai, minh bạch hơn trong quá trình thực hiện cưỡng chế thu hồi đất.

2. Cơ quan nào có trách nhiệm thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất?

Theo khoản 5 Điều 89 Luật Đất đai 2024 quy định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất như sau:

- Ủy ban nhân dân cấp huyện chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện việc cưỡng chế, giải quyết khiếu nại liên quan đến việc cưỡng chế theo quy định của pháp luật về khiếu nại; bảo đảm điều kiện, phương tiện cần thiết phục vụ cho việc cưỡng chế; bố trí kinh phí cưỡng chế thu hồi đất;

- Ban cưỡng chế thu hồi đất có trách nhiệm chủ trì lập phương án cưỡng chế và dự toán kinh phí cho hoạt động cưỡng chế trình Ủy ban nhân dân cấp huyện phê duyệt; bàn giao đất cho đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Trường hợp trên đất thu hồi có tài sản thì việc bảo quản tài sản thực hiện theo quy định của Chính phủ; chi phí bảo quản tài sản đó do chủ sở hữu chịu trách nhiệm thanh toán;

- Lực lượng công an có trách nhiệm bảo vệ trật tự, an toàn trong quá trình tổ chức thi hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất;

- Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi có hách nhiệm phối hợp với cơ quan, đơn vị có liên quan tổ chức thực hiện việc giao, niêm yết công khai quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất; tham gia thực hiện cưỡng chế; phối hợp với Ban cưỡng chế thu hồi đất thực hiện niêm phong, di chuyển tài sản của người bị cưỡng chế thu hồi đất;

- Cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan chịu trách nhiệm phối hợp với Ban cưỡng chế thu hồi đất thực hiện việc cưỡng chế thu hồi đất khi Ban cưỡng chế thu hồi đất có yêu cầu.

Theo đó, tại Khoản 5 Điều 71 Luật Đất đai 2013 quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất như sau:

“5. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất:

a) Ủy ban nhân dân cấp huyện chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện việc cưỡng chế, giải quyết khiếu nại liên quan đến việc cưỡng chế theo quy định của pháp luật về khiếu nại; thực hiện phương án tái định cư trước khi thực hiện cưỡng chế; bảo đảm điều kiện, phương tiện cần thiết phục vụ cho việc cưỡng chế; bố trí kinh phí cưỡng chế thu hồi đất;

b) Ban thực hiện cưỡng chế có trách nhiệm chủ trì lập phương án cưỡng chế và dự toán kinh phí cho hoạt động cưỡng chế trình Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền phê duyệt; thực hiện cưỡng chế theo phương án đã được phê duyệt; bàn giao đất cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng;

Trường hợp trên đất thu hồi có tài sản thì Ban thực hiện cưỡng chế phải bảo quản tài sản; chi phí bảo quản tài sản đó do chủ sở hữu chịu trách nhiệm thanh toán;

c) Lực lượng Công an có trách nhiệm bảo vệ trật tự, an toàn trong quá trình tổ chức thi hành quyết định cưỡng chế thu hồi đất;

d) Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, đơn vị có liên quan tổ chức thực hiện việc giao, niêm yết công khai quyết định cưỡng chế thu hồi đất; tham gia thực hiện cưỡng chế; phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng niêm phong, di chuyển tài sản của người bị cưỡng chế thu hồi đất;

đ) Cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan chịu trách nhiệm phối hợp với Ban thực hiện cưỡng chế thực hiện việc cưỡng chế thu hồi đất khi Ban thực hiện cưỡng chế có yêu cầu;”

So sánh quy định tại khoản 5 Điều 89 Luật Đất đai 2024 với khoản 5 Điều 71 Luật Đất đai 2013 có thể thấy:

- Về cơ bản: Cơ quan chủ trì chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện việc cưỡng chế vẫn là UBND cấp huyện.

- Về trách nhiệm cụ thể:

+ Luật Đất đai 2024 bổ sung Ban cưỡng chế thu hồi đất có trách nhiệm bàn giao đất cho đơn vị thực hiện bồi thường, hỗ trợ tái định cư.

+ Luật Đất đai 2013 quy định Ban thực hiện cưỡng chế phải thực hiện phương án tái định cư trước khi cưỡng chế, trong khi Luật Đất đai 2024 không đề cập đến.

- Về bảo quản tài sản trên đất thu hồi: Luật Đất đai 2024 giao cho Chính phủ quy định cụ thể, còn Luật Đất đai 2013 giao trách nhiệm này cho Ban thực hiện cưỡng chế.

- Về các cơ quan khác như: công an, UBND cấp xã và các cơ quan liên quan thì trách nhiệm phối hợp quy định tương tự.

Như vậy, về cơ bản vẫn giữ nguyên UBND cấp huyện là cơ quan chủ trì cưỡng chế, tuy nhiên Luật Đất đai 2024 điều chỉnh một số trách nhiệm cụ thể của Ban cưỡng chế thu hồi đất so với Luật Đất đai 2013.

Từ khóa: Thu hồi đất | Cưỡng chế thu hồi đất | Quyết định cưỡng chế thu hồi đất | Thủ tục thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất | Luật Đất đai 2024 | Luật Đất đai 2013 | Ban thực hiện cưỡng chế |