Ngân hàng yêu cầu trả nợ theo hợp đồng khi đã hết thời hiệu khởi kiện thì Tòa án có đình chỉ hay không?

TANDTC đã ban hành Công văn số: 02/TANDTC-PC ngày 02/8/2021 TANDTC giải đáp một số vướng mắc trong xét xử. Trong đó, TANDTC đã giải đáp một số vướng mắc liên quan đến hoạt động ngân hàng trong đó có thời hiệu khởi kiện của hợp đồng vay vốn.

Cụ thể tại câu 2 phần III về Dân sự có nội dung: Ông A vay của Ngân hàng 01 tỷ đồng, thời hạn vay 01 tháng kể từ ngày 02-01-2017, lãi suất 2% tháng. Sau thời hạn 01 tháng ông A không trả được nợ gốc và lãi. Trong thời hạn 03 năm kể từ ngày 03-02-2017 đến ngày 03-02-2020, Ngân hàng không khởi kiện yêu cầu ông A trả nợ. Đến nay, Ngân hàng khởi kiện yêu cầu ông A trả nợ thì ông A có được quyền yêu cầu áp dụng quy định về thời hiệu trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc hay không?

Theo quy định Điều 429 của BLDS năm 2015 thì “Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng là 03 năm, kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm”.

Căn cứ quy định nêu trên thì thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng đã hết. Tuy nhiên, theo quy định khoản 2 Điều 155 của BLDS năm 2015 thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện trong trường hợp "yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác". Do đó, Ngân hàng có thể khởi kiện ông A yêu cầu đòi lại tài sản (nợ gốc) và Tòa án thụ lý, giải quyết vụ án mà không phụ thuộc vào việc các bên có yêu cầu áp dụng thời hiệu trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc hay không.

Với nội dung này đã đặt tình huống Ngân hàng có quyền khởi kiện đòi lại tài sản (nợ gốc), Tòa án thụ lý, giải quyết vụ án với quan hệ tranh chấp “Đòi lại tài sản (tiền nợ gốc ông A vay)”, tất nhiên trong quan hệ tranh chấp đòi lại tài sản không đặt ra yêu cầu về áp dụng thời hiệu khởi kiện.

Vấn đề đặt ra, trường hợp Ngân hàng khởi kiện yêu cầu ông A trả cả tiền nợ gốc và lãi suất theo hợp đồng thì Tòa án giải quyết như thế nào?

Quan điểm thứ nhất: Đối với Ngân hàng khởi kiện ông A yêu cầu trả nợ vay theo Hợp đồng tín dụng cả tiền gốc và lãi suất thì Tòa án thụ lý quan hệ tranh chấp là tranh chấp hợp đồng tín dụng. Quá trình thụ lý, giải quyết xem xét tính hợp pháp của hợp đồng tín dụng theo quy định pháp luật và Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc theo quy định tại khoản 2 Điều 184 của BLTTDS. Trường hợp bị đơn - ông A yêu cầu Tòa án cấp sơ thẩm áp dụng quy định về thời hiệu khởi kiện thì Tòa án giải quyết theo hướng xác định lại quan hệ tranh chấp “Đòi lại tài sản”, không chấp nhận yêu cầu khởi kiện nguyên đơn Ngân hàng đối với phần lãi suất trên số tiền nợ gốc theo Hợp đồng tín dụng.

Quan điểm thứ hai: Khác với quan điểm thứ nhất, cho rằng không ngẫu nhiên mà TANDTC lại có thêm giải đáp ở câu 3 phần III về Dân sự[1]: Đối với các loại hợp đồng dân sự: … hợp đồng vay tài sản của các cá nhân, tập thể với nhau (không phải là hợp đồng tín dụng) thì thời hiệu khởi kiện áp dụng theo quy định tại Điều 429 của BLDS năm 2015 và Điều 184 của BLTTDS. Trong nội dung giải đáp câu 3, TANDTC đã khẳng định nội dung giải đáp câu 2: “Đối với vụ án Ngân hàng cho vay thì Ngân hàng chỉ khởi kiện yêu cầu đòi lại tài sản (nợ gốc), một khi thời hiệu khởi kiện đã hết đối với Hợp đồng tín dụng và Tòa án thụ lý, giải quyết vụ án tranh chấp đòi lại tài sản mà không phụ thuộc vào việc các bên có yêu cầu áp dụng hay không”. Như vậy, trường hợp Ngân hàng khởi kiện yêu cầu trả nợ cả tiền gốc và lãi suất theo Hợp đồng tín dụng, mà Tòa án thụ lý quan hệ tranh chấp là Tranh chấp hợp đồng tín dụng, quá trình giải quyết xem xét đã hết thời hiệu khởi kiện đối với hợp đồng thì Tòa án đình chỉ giải quyết vụ án theo quy định tại điểm h khoản 1 Điều 217 của BLTTDS.

Quan điểm thứ ba: Lập luận quan điểm thứ hai có phần đoán định hướng dẫn giải đáp của TANDTC và căn cứ đình chỉ theo điểm điểm h khoản 1 Điều 217 của BLTTDS là chưa vững chắc. Trường hợp Ngân hàng khởi kiện yêu cầu ông A trả cả tiền nợ gốc và lãi suất theo hợp đồng, đã hết thời hiệu khởi kiện theo quy định Điều 429 của BLDS năm 2015 để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng là 03 năm, kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm”, và Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc theo quy định tại khoản 2 Điều 184 của BLTTDS, nghĩa là khi và chỉ khi đối với vụ án trên bị đơn A yêu cầu áp dụng thời hiệu khởi kiện trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc thì Tòa án phải đình chỉ đối với vụ án quan hệ tranh chấp là hợp đồng tín dụng, với lý do bị đơn có yêu cầu áp dụng thời hiệu trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ án và thời hiệu khởi kiện đã hết. Như vậy, khác với quan điểm thứ nhất, Tòa án không thay đổi quan hệ tranh chấp thành “Đòi lại tài sản”. Theo đó, Ngân hàng cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm  đối với phần nợ gốc sẽ khởi kiện thành vụ án khác Tòa án tiến hành thụ lý giải quyết. Đây cũng chính là quan điểm tác giả.

Rất mong nhận được ý kiến đóng góp quý độc giả.

VÕ VĂN NHƯ (TAND Tp Sóc Trăng, tỉnh Sóc Trăng)

Nguồn: Tạp chí Tòa án

[1] 3. Đối với các loại hợp đồng dân sự như hợp đồng thuê nhà, thuê tài sản, hợp đồng vay tài sản của các cá nhân, tập thể với nhau (không phải là hợp đồng tín dụng) thì có áp dụng thời hiệu khởi kiện như quy định tại Điều 429 của Bộ luật Dân sự năm 2015 không?

Theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 155 của Bộ luật Dân sự năm 2015 thì: "Thời hiệu khởi kiện không áp dụng trong trường hợp sau đây:

...2. Yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.

3. Tranh chấp về quyền sử dụng đất theo quy định của Luật đất đai....”

Theo quy định tại Điều 429 của Bộ luật Dân sự năm 2015 thì: "Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng là 03 năm, kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm”.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 184 của Bộ luật Tố tụng dân sự thì: "Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc”.

Do vậy, đối với các tranh chấp về quyền sở hữu, đòi lại tài sản thì Tòa án không áp dụng thời hiệu không phụ thuộc vào việc một bên hoặc các bên có hay không có yêu cầu áp dụng thời hiệu. Đối với các tranh chấp phát sinh từ giao dịch dân sự như hợp đồng thuê nhà, thuê tài sản, hợp đồng vay tài sản giữa các cá nhân, tập thể với nhau (không phải là hợp đồng tín dụng) thì thời hiệu khởi kiện áp dụng theo quy định tại Điều 429 của Bộ luật Dân sự năm 2015 và Điều 184 của Bộ luật Tố tụng dân sự.