Hướng dẫn mới về hành vi khai thác thủy sản vi phạm quy định bảo vệ nguồn lợi thủy sản

1. Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản là gì?

Theo Điều 242 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017) có quy định, người nào vi phạm quy định về bảo vệ nguồn lợi thủy sản gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản thì sẽ bị kết tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản.

Theo đó, khung hình phạt đối với tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản như sau:

Khung 1: Người nào vi phạm quy định về bảo vệ nguồn lợi thủy sản thuộc một trong các trường hợp sau đây, gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc thủy sản thu được trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều 242 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017) hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm (Đối với pháp nhân thương mại thì phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng):

- Sử dụng chất độc, chất nổ, hóa chất, dòng điện hoặc phương tiện, ngư cụ bị cấm để khai thác thủy sản hoặc làm hủy hoại nguồn lợi thủy sản;

- Khai thác thủy sản trong khu vực cấm hoặc trong khu vực cấm có thời hạn;

- Khai thác loài thủy sản bị cấm khai thác, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 244 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017);

- Phá hoại nơi cư ngụ của loài thủy sản thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ;

- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;

- Vi phạm quy định khác của pháp luật về bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Khung 2: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 05 năm (Đối với pháp nhân thương mại thì bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng):

- Gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc thủy sản thu được trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

- Làm chết người;

- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%.

Khung 3: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm (Đối với pháp nhân thương mại thì bị phạt tiền từ 3.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm):

- Gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản 1.500.000.000 đồng trở lên hoặc thủy sản thu được trị giá 500.000.000 đồng trở lên;

- Làm chết 02 người trở lên;

- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên.

Khung hình phạt bổ sung: 

- Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

- Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

2. Hướng dẫn mới về hành vi khai thác thủy sản vi phạm quy định bảo vệ nguồn lợi thủy sản 

Vừa qua, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết 04/2024/NQ-HĐTP về hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật hình sự về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi liên quan đến khai thác, mua bán, vận chuyển trái phép thủy sản. 

Theo đó, việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi khai thác thủy sản vi phạm quy định về bảo vệ nguồn lợi thủy sản đã được hướng dẫn cụ thể tại Điều 5 Nghị quyết 04/2024/NQ-HĐTP nhu sau:
(1) Người nào khai thác thủy sản mà vi phạm quy định về bảo vệ nguồn lợi thủy sản thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản quy định tại Điều 242 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017), nếu có đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

(2) Phương tiện, ngư cụ bị cấm quy định tại điểm a khoản 1 Điều 242 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017) là các phương tiện, ngư cụ quy định tại Phụ lục II ban hành kèm theo Thông tư 01/2022/TT-BNNPTNT.

(3) Khai thác thủy sản trong khu vực cấm quy định tại điểm b khoản 1 Điều 242 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017) là khai thác thủy sản trong vườn quốc gia, khu dự trữ thiên nhiên, khu bảo tồn loài - sinh cảnh, khu bảo vệ cảnh quan, khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản hoặc khai thác trong các khu vực khác có quy định cấm theo quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

(4) Khai thác thủy sản trong khu vực cấm có thời hạn quy định tại điểm b khoản 1 Điều 242 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017) là khai thác thủy sản trong khu vực quy định tại Phụ lục III ban hành kèm theo Thông tư 01/2022/TT-BNNPTNT. 

(5) Khai thác loài thủy sản bị cấm khai thác quy định tại điểm c khoản 1 Điều 242 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017) là khai thác loài thủy sản thuộc Nhóm I Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định 37/2024/NĐ-CP.

Thủy sản thuộc Nhóm II Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định 37/2024/NĐ-CP cũng được coi là loài thủy sản bị cấm khai thác nếu việc khai thác chúng không đáp ứng đủ điều kiện theo quy định.

(6) Phá hoại nơi cư ngụ của loài thủy sản quy định tại điểm d khoản 1 Điều 242 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017) là hành vi làm suy giảm, gây tổn hại hoặc mất đi môi trường sống, hệ sinh thái thủy sinh, khu vực thủy sản còn non tập trung sinh sống, đường di cư của loài thủy sản thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ.