Chấm dứt HĐLĐ đúng luật, NLĐ có phải hoàn trả chi phí đào tạo?

Trước tiên, cần xác định giữa người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động (NSDLĐ) có ký hợp đồng đào tạo, trong hợp đồng đào tạo có nêu về chi phí đào tạo và hoàn trả chi phí đòa tạo hay không?

Bộ luật lao động 2019 có quy định như sau:

“Điều 62. Hợp đồng đào tạo nghề giữa người sử dụng lao động, NLĐ và chi phí đào tạo nghề

1. Hai bên phải ký kết hợp đồng đào tạo nghề trong trường hợp người lao động được đào tạo nâng cao trình độ, kỹ năng nghề, đào tạo lại ở trong nước hoặc nước ngoài từ kinh phí của người sử dụng lao động, kể cả kinh phí do đối tác tài trợ cho người sử dụng lao động.

Hợp đồng đào tạo nghề phải làm thành 02 bản, mỗi bên giữ 01 bản.

2. Hợp đồng đào tạo nghề phải có các nội dung chủ yếu sau đây:

a) Nghề đào tạo;

b) Địa điểm, thời gian và tiền lương trong thời gian đào tạo;

c) Thời hạn cam kết phải làm việc sau khi được đào tạo;

d) Chi phí đào tạo và trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo;

đ) Trách nhiệm của người sử dụng lao động;

e) Trách nhiệm của người lao động.

3. Chi phí đào tạo bao gồm các khoản chi có chứng từ hợp lệ về chi phí trả cho người dạy, tài liệu học tập, trường, lớp, máy, thiết bị, vật liệu thực hành, các chi phí khác hỗ trợ cho người học và tiền lương, tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người học trong thời gian đi học. Trường hợp người lao động được gửi đi đào tạo ở nước ngoài thì chi phí đào tạo còn bao gồm chi phí đi lại, chi phí sinh hoạt trong thời gian đào tạo.”

Ngoài ra, Tại Điều 40 Bộ luật lao động 2019 cũng có quy định:

“Nghĩa vụ của người lao động khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật

1. Không được trợ cấp thôi việc.

2. Phải bồi thường cho người sử dụng lao động nửa tháng tiền lương theo hợp đồng lao động và một khoản tiền tương ứng với tiền lương theo hợp đồng lao động trong những ngày không báo trước.

3. Phải hoàn trả cho người sử dụng lao động chi phí đào tạo quy định tại Điều 62 của Bộ luật này.”

Theo đó, NLĐ chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật phải có nghĩa vụ hoàn trả chi phí đào tạo cho doanh nghiệp. Vậy trong trường hợp NLĐ chấm dứt hợp đồng lao động theo đúng quy định pháp luật thì có phải hoàn trả chi phí đào tạo không?

Một tình huống cụ thể tại Bản án về tranh chấp hợp đồng lao động, hợp đồng đào tạo, đòi tiền lương, BHXH, BHYT, BHTN và bồi thường thiệt hại số 01/2019/LĐ-ST giữa nguyên đơn là bà Nguyễn Thị Ngọc D và bị đơn là Công ty Y do Tòa án nhân dân thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương xét xử có nội dụng như sau:

“Bà D làm việc tại Công ty Y bắt đầu từ ngày 01/9/2015 đến ngày 31/8/2017 với chuyên môn là Bác sỹ y khoa. Bà có 2 lần ký hợp đồng với công ty: Hợp đồng thứ nhất thời hạn từ ngày 01/9/2015 đến ngày 31/8/2016, Hợp đồng thứ hai thời hạn từ ngày 01/9/2016 đến ngày 31/8/2017.Quá trình làm việc, Công ty cử bà D đi đào tạo 02 lần: Lần 1 theo hợp đồng đào tạo số 236/HĐĐT Công ty cử bà D đi học định hướng chuyên khoa X-quang trong 06 tháng, Lần 2, theo Hợp đồng đào tạo số 150/HĐĐT, bà D đi đào tạo an toàn bức xạ cho nhân viên vận hành thiết bị trong y tế trong thời gian 03 ngày với thõa thuận "Sau khi đào tạo phải làm việc cho Công ty TNHH Y Tâm Giao - Bệnh viện Phụ sản Nhi B ít nhất 3 năm. Nếu không làm việc cho bệnh viện hoặc làm không đủ thời gian cam kết theo hợp đồng đào tạo thì phải bồi thường 300% toàn bộ chi phí đào tạo"

Ngày 28/7/2017, bà D có gửi thông báo cho Công ty về việc không tiếp tục làm việc tại Công ty khi hợp đồng lao động kết thúc vào ngày 31/8/2017 và bà D không làm việc tại Công ty kể từ ngày 01/9/2017. Bà D yêu cầu công ty chấm dứt hợp đồng lao động với bà, buộc công ty thnah toán tiền lương, bảo hiểm cho bà khi bà tham gia đào tạo. Công ty Y có yêu cầu phản tố yêu cầu bà hoàn trả chi phí đào tạo và bồi thường vì đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.”

Tòa án nhận định: Đối với yêu cầu phản tố của bị đơn, theo quy định tại Điều 43 của Bộ luật lao động, người lao động chỉ có nghĩa vụ bồi thường chi phí đào tạo khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật, bà D chấm dứt hợp đồng lao động với Công ty theo đúng quy định nên không có nghĩa vụ bồi thường cho Công ty số tiền 19.140.000 đồng. Quá trình làm việc, bà D không vi phạm nội quy, không bị kỷ luật, đồng thời bà D đã nghỉ việc theo đúng quy định pháp luật nên không có mối liên hệ giữa việc bà D nghỉ việc với thiệt hại của Công ty. Bà D đã nghỉ việc là vi phạm cam kết về thời gian làm việc theo hợp đồng đã ký giữa hai bên do đó bà D phải bồi thường chi phí đào tạo cho công ty là hợp pháp.

Có thể thấy, tuy Bộ luật lao động 2019 không có quy định nào buộc NLĐ phải hoàn trả chi phí đào tạo khi chấm dứt hợp đồng lao động đúng pháp luật. Tuy nhiên, trong thực tiễn NLĐ dù chấm dứt hợp đồng lao động theo đúng quy định pháp luật nhưng NLĐ vẫn phải hoàn trả chi phí đào tạo cho NSDLĐ nếu không giữ đúng cam kết trong hợp đồng đào tạo.