Bản án về tranh chấp hợp đồng bảo hiểm số 10/2023/DS-PT

TOÀ ÁN NHÂN DÂN TỈNH CÀ MAU 

BẢN ÁN 10/2023/DS-PT NGÀY 10/01/2023 VỀ TRANH CHẤP HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM

Ngày 10 tháng 01 năm 2023, tại trụ sở Tòa án nhân dân tỉnh Cà Mau xét xử phúc thẩm công khai vụ án thụ lý số 329/2022/TLPT-DS ngày 10 tháng 11 năm 2022 về việc: “Tranh chấp hợp đồng bảo hiểm”.

Do bản án dân sự sơ thẩm số 267/2022/DS-ST ngày 27 tháng 9 năm 2022 của Tòa án nhân dân thành phố Cà Mau bị kháng cáo.

Theo Quyết định đưa vụ án ra xét xử phúc thẩm số 303/2022/QĐ-PT ngày 23 tháng 11 năm 2022 giữa các đương sự:

- Nguyên đơn: Công ty TNHH Tr Hoa - Cà M.

Địa chỉ: Ấp T, xã L, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau. Người đại diện theo pháp luật: Ông Nguyễn Minh Tr - Chức vụ Giám đốc.

Người đại diện theo ủy quyền:

Ông Ngô Hồng T, sinh năm 1974 (vắng mặt).

Ông Nguyễn Trường S, sinh năm 1988 (có mặt).

Cùng địa chỉ: số 58C, H, phường T, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ.

- Bị đơn: Tổng công ty bảo hiểm P;

Địa chỉ: Tầng 24 Tòa nhà P, lô VP2 Y, phường T, quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội.

Người đại diện theo pháp luật: Ông Phạm Anh Đức - Chức vụ Tổng Giám đốc.

Người đại diện theo ủy quyền:

Ông Phạm Văn Th, sinh năm 1964 - Chức vụ Phó phòng pháp chế - Tổng Công ty Bảo hiểm P (có mặt).

Địa chỉ: Tầng 24 Tòa nhà P, lô VP2 Y, phường Y, quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội

Ông Lê Văn Ch, sinh năm 1976 - Chức vụ Giám đốc Công ty Bảo hiểm P Cà Mau (vắng mặt).

Địa chỉ: Số 438, N, khóm 6, phường X, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau

Bà Đỗ Tuyết X, sinh năm 1973 (có mặt).

Địa chỉ: Số 28, T, khóm 5, phường C, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau.

- Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan: Ông Phạm Văn B, sinh năm 1978 (vắng mặt).

Địa chỉ: Khóm 9, phường 6, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau.

- Người kháng cáo: Tổng Công ty bảo hiểm P – Là bị đơn.

NỘI DUNG VỤ ÁN

- Nguyên đơn, do người đại diện theo ủy quyền trình bày:

Ngày 11/8/2014, Công ty TNHH Tr Hoa Cà Mau (gọi tắt là Công ty Tr Hoa) có mua bảo hiểm của Công ty bảo hiểm P Cà Mau thuộc Tổng công ty bảo hiểm P (gọi tắt là Công ty P) cho sà lan số CM-24039 theo Giấy chứng nhận bảo hiểm số 15/23/01/BHTS/P000071 ngày 26/3/2015, thời hạn bảo hiểm đến ngày 26/8/2015, loại hình bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ tàu với số tiền bảo hiểm là 500.000.000 đồng/vụ. Mức khấu trừ trách nhiệm dân sự chủ tàu là 2,5% số tiền bồi thường/vụ tổn thất nhưng không thấp hơn 500.000 đồng.

Vào lúc 23 giờ 35 phút ngày 25/6/2015 sà lan số CM-24039 do ông Phạm Văn B điều khiển đang di chuyển trên sông Hậu đoạn thuộc khu vực ấp Tân Mỹ 2, phường Tân Lộc, quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ xảy ra tai nạn giao thông với dàn vèo, bè cá của trang trại nuôi thuỷ sản Đức Thành neo đậu cặp bờ sông Hậu do ông Nguyễn Minh Phương làm chủ. Khi xảy ra va chạm, trên sà lan có 01 tài công, một máy trưởng và một thuyền viên, không chở hàng hoá. Sà lan đảm bảo các tín hiệu đèn đi ban đêm theo quy định và đầy đủ giấy tờ lưu thông hợp lệ, thuyền trưởng có đầy đủ giấy phép hợp lệ. Cơ quan điều tra đã kết luận hành vi của ông B không đủ yếu tố cấu thành tội “Vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thuỷ” nên ông Phương đã khởi kiện ra Toà án nhân dân quận Thốt Nốt yêu cầu Công ty Tr Hoa bồi thường thiệt hại. Tại bản án sơ thẩm số 10/2020/DS-ST ngày 17/6/2020 của Toà án nhân dân quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ xác định lỗi tai nạn giao thông là lỗi hỗn hợp nên chấp nhận một phần yêu cầu của ông Phương, buộc Công ty Tr Hoa phải bồi thường thiệt hại cho ông Phương là 814.046.000 đồng. Do đó, Công ty Tr Hoa yêu cầu Công ty P thực hiện trách nhiệm bồi thường theo Giấy chứng nhận bảo hiểm số 15/23/01/BHTS/P000071 ngày 26/3/2015 số tiền bảo hiểm cho sà lan CM-24039 với số tiền bảo hiểm là 487.500.000 đồng (đã trừ 2,5 % STBT/vụ tổn thất theo giấy chứng nhận bảo hiểm, và yêu cầu trả tiền lãi do chậm thanh toán tiền bảo hiểm tính từ ngày xảy ra tai nạn là 25/6/2015 đến khi xét xử sơ thẩm là 87 tháng với số tiền 477.140.625 đồng. Tổng cộng 964.640.625 đồng.

Bị đơn, do người đại diện theo ủy quyền là ông Lê Văn Ch trình bày:

Công ty Bảo Hiểm P Cà Mau thừa nhận đã bán bảo hiểm trách nhiệm dân sự tàu thủy nội địa cho sà lan CM-24039 của Công ty Tr Hoa theo Giấy chứng nhận bảo hiểm số 15/23/01/BHTS/P000071 ngày 04/03/2015. Giấy chứng nhận bảo hiểm cũng nêu cụ thể điều kiện bảo hiểm theo Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ tàu thủy nội địa ban hành kèm theo Quyết định số 730/QĐ-PBH ngày 19/8/2013 và Quy tắc bảo hiểm tai nạn thuyền viên ban hành kèm theo Quyết định số 61/QĐ-PBH ngày 31/7/2011 của Tổng giám đốc Tổng công ty Bảo hiểm P. Ngày 25/6/2015 sà lan CM-24039 di chuyển trên sông Hậu đoạn thuộc khu vực ấp Tân Mỹ 2, phường Tân Lộc, quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ đã xảy ra tai nạn giao thông với dàn vèo, bè cá của trang trại nuôi thủy sản Đức Thành do ông Phương làm chủ và gây tổn thất tài sản cho trang trại. Do tài sản bị tổn thất sau vụ tai nạn, chủ trại nuôi thủy sản Đức Thành là ông Phương đã khởi kiện chủ tàu CM-24039 là Công ty Tr Hoa ra Tòa án nhân dân quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ để yêu cầu bồi thường thiệt hại. Tại Bản án số 10/2020/DS-ST ngày 17/6/2020 của Tòa án nhân dân quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ xác định ông Phạm Văn B là người điều khiển sà lan CM 24039 đã vi phạm quy định điểm c khoản 1 Điều 39 Luật giao thông đường thủy nội địa năm 2004, là một trong các hành vi bị cấm theo quy định khoản 13 Điều 8 Luật giao thông đường thủy nội địa năm 2004, thuộc một trong các trường hợp bị loại trừ bảo hiểm là “Các trường hợp khác do pháp luật quy định” theo điểm 4.1.3 Mục 4 Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ tàu thủy nội địa. Căn cứ khoản 13 Điều 8 Luật giao thông đường thủy nội địa năm 2004; điểm 4.1.3 Mục 4 Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ tàu thủy nội địa ban hành kèm theo Quyết định số 730/QĐ-PBH ngày 19/8/2013 của Tổng giám đốc Tổng công ty Bảo hiểm P; điểm d khoản 1 Điều 17 Luật kinh doanh bảo hiểm nên Công ty bảo hiểm P không đồng ý bồi thường bảo hiểm theo yêu cầu của nguyên đơn.

Tại bản án dân sự sơ thẩm số 267/2022/DS-ST ngày 27 tháng 9 năm 2022 của Tòa án nhân dân thành phố Cà Mau quyết định:

Chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn Công ty Tr Hoa. Buộc bị đơn Tổng công ty Bảo hiểm P phải chi trả tiền bảo hiểm cho Công ty Tr Hoa tổng số tiền 964.640.625 đồng.

Ngoài ra Bản án sơ thẩm còn tuyên về án phí và quyền kháng cáo của đương sự.

Ngày 07/10/2022 bị đơn là Tổng Công ty bảo hiểm P kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm.

Tại phiên tòa phúc thẩm, người đại diện theo ủy quyền của Công ty P giữ nguyên yêu cầu kháng cáo và tranh luận cho rằng, Công ty Tr Hoa đã có lỗi gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản của trang trại nuôi thủy sản Đức Thành do ông Phương làm chủ nhưng cơ quan Cảnh sát điều tra công an thành phố Cần Thơ không khởi tố vụ án hình sự là không đúng. Cấp sơ thẩm căn cứ việc không khởi tố vụ án hình sự để buộc tổng Công ty bảo hiểm P chi trả tiền bảo hiểm cho Công ty Tr Hoa là thiệt hại cho tổng Công ty bảo hiểm P. Việc Công ty Tr Hoa mua bảo hiểm, nhận giấy chứng nhận bảo hiểm mà không cung cấp được biên lai nộp tiền phí bảo hiểm nên không đủ cơ sở để yêu cầu chi trả tiền bảo hiểm. Tai nạn xảy ra giữa sà lan CM-24039 của Công ty Tr Hoa với dàn vèo nuôi thủy sản của ông Phương do ông Phạm Văn B điều khiển sà lan là có lỗi hổn hợp giữa ông B và ông Phương nên Công ty bảo hiểm P không đồng ý chi trả tiền bảo hiểm cho Công ty Tr Hoa .

Nguyên đơn tranh luận cho rằng, khi Công ty Tr Hoa mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ tàu đã nộp đầy đủ phí bảo hiểm nên Công ty bảo hiểm P Cà Mau đã cấp giấy chứng nhận bảo hiểm tàu thủy nội địa ngày 04/3/2015 cho Công ty Tr Hoa. Do tai nạn xảy ra thuộc trường hợp được bồi thường bảo hiểm theo giấy chứng nhận bảo hiểm nên Công ty Tr Hoa thông báo cho Công ty bảo hiểm P Cà Mau để được bồi thường bảo hiểm nhưng Công ty Bảo hiểm P không chịu bồi thường mà cho rằng chờ kết quả điều tra của Cơ quan cảnh sát điều tra công an thành phố Cần Thơ mới có cơ sở bồi thường, do đó Công ty Tr Hoa đồng ý chờ kết quả điều tra. Vào ngày 12/12/2016 Cơ quan cảnh sát điều tra công an thành phố Cần Thơ đã có quyết định không khởi tố vụ án hình sự nhưng Công ty bảo hiểm P Cà Mau không đồng ý bồi thường bảo hiểm. Đã qua, ông Phương đã khởi kiện Công ty Tr Hoa để yêu cầu bồi thường thiệt hại. Tại bản án sơ thẩm số 10/2020/DS-ST ngày 17/6/2020 của Toà án nhân dân Quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ buộc Công ty Tr Hoa phải bồi thường thiệt hại số tiền là 814.046.000 đồng, Công ty Tr Hoa đã thi hành xong bản án. Do đó Công ty Tr Hoa yêu cầu Công ty Bảo hiểm P phải chi trả tiền bảo hiểm và phải tính lãi chậm trả kể từ ngày xảy ra tai nạn đến ngày xét xử sơ thẩm.

Đại diện Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Cà Mau tham gia phiên tòa phát biểu quan điểm: Đề nghị Hội đồng xét xử không chấp nhận yêu cầu kháng cáo của Tổng công ty bảo hiểm P. Căn cứ khoản 1 Điều 308 Bộ luật tố tụng dân sự, giữ nguyên bản án dân sự sơ thẩm của Tòa án nhân dân thành phố Cà Mau.

NHẬN ĐỊNH CỦA TÒA ÁN

[1] Xét yêu cầu kháng cáo của Công ty bảo hiểm P, Hội đồng xét xử xét thấy:

Công ty Bảo hiểm P thừa nhận Công ty Tr Hoa đã mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ tàu của Công ty Bảo hiểm P Cà Mau và đã được cấp giấy chứng nhận bảo hiểm tàu thủy nội địa cho sà lan CM 24039 với mức trách nhiệm là 500.000.000 đồng/vụ. Thời hạn bảo hiểm được tính từ ngày 26/3/2015 đến ngày 26/8/2015. Tai nạn xảy ra vào ngày 05/6/2015 giữa sà lan CM 24039 do ông B điều khiển va chạm vào dàn vèo nuôi thủy sản của trang trại do ông Phương làm chủ đã làm thiệt hại tài sản của ông Phương là thực tế có xảy ra. Tại Quyết định số 09 ngày 12/12/2016 của Cơ quan cảnh sát điều tra Công an thành phố Cần Thơ quyết định không khởi tố vụ án Hình sự đối với ông B do không cấu thành tội phạm. Do đó Công ty Bảo hiểm P không đồng ý chi trả tiền bảo hiểm cho Công ty Tr Hoa là không có cơ sở.

Công ty Bảo hiểm P cho rằng do Công ty Tr Hoa giao phương tiện sà lan CM 24039 cho ông B điều khiển đã vi phạm quy định điểm c khoản 1 Điều 39 Luật giao thông đường thủy nội địa năm 2004 “Mọi phương tiện phải tránh bè và tránh phương tiện có tín hiệu mất chủ động, phương tiện bị tai nạn, phương tiện đang thực hiện nghiệp vụ trên luồng”, là một trong các hành vi bị cấm theo quy định khoản 13 Điều 8 Luật Giao thông đường thủy nội địa năm 2004, nên thuộc trường hợp bị loại trừ bảo hiểm được quy định tại điều 4 điểm 4.1.3 của Quyết định số 730/QĐ-PBH ngày 19/8/2013 của Tổng giám đốc Tổng công ty Bảo hiểm P là “Các trường hợp khác do pháp luật quy định”. Tuy nhiên theo Quyết định số 09 ngày 12/12/2016 của Cơ quan cảnh sát điều tra Công an thành phố Cần Thơ quyết định không khởi tố vụ án hình sự đối với ông B do không cấu thành tội phạm, nên không có cơ sở cho rằng ông B đã vi phạm quy định khoản 13 Điều 8 và điểm c khoản 1 Điều 39 Luật Giao thông đường thủy nội địa năm 2004 như Công ty bảo hiểm P đã đặt ra. Mặc khác theo quy định tại điều 4 điểm 4.1.3 của Quyết định số 730/QĐ-PBH ngày 19/8/2013 của Tổng giám đốc Tổng công ty Bảo hiểm P đã quy định về các trường hợp bị loại trừ bảo hiểm cũng không quy định trường hợp tai nạn xảy ra của sà lan CM 24039 do ông B điều khiển thuộc trường hợp loại trừ bảo hiểm.

Tại phiên tòa, ông Phạm Văn Th là người đại diện theo ủy quyền của tổng Công ty Bảo hiểm P cho rằng sà lan do ông B điều khiển đã đi vào luồng cấm và gây hậu quả thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng là vi phạm pháp luật nên thuộc trường hợp khác do pháp luật quy định, thuộc trường hợp loại trừ bảo hiểm theo điều 4 điểm 4.1.3 của Quyết định số 730/QĐ-PBH ngày 19/8/2013 của Tổng giám đốc Tổng công ty Bảo hiểm P. Tuy nhiên tại hồ sơ và các chứng cứ do Công ty bảo hiểm P cung cấp không có cơ sở xác định sà lan CM 24039 do ông B điều khiển đi vào luồng cấm. Đồng thời Công ty Bảo hiểm P cho rằng Công ty Tr Hoa không cung cấp được phiếu thu tiền phí bảo hiểm nên không đủ điều kiện để yêu cầu chi trả tiền bảo hiểm. Xét thấy, khi Công ty Tr Hoa mua bảo hiểm, Công ty bảo hiểm P Cà Mau đã thu đủ tiền phí và cấp giấy chứng nhận bảo hiểm tàu thủy nội địa cho Công ty Tr Hoa. Vì vậy, Công ty Bảo hiểm P Cà Mau cho rằng Công ty Tr Hoa không cung cấp phiếu thu tiền phí bảo hiểm nên không được yêu cầu bồi thường bảo hiểm là không có cơ sở. Việc Công ty Tr Hoa đã giao cho ông B điều khiển sà lan CM 24039 gây hậu quả thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng đến tài sản của ông Phương đã được Tòa án nhân dân quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ xác định lỗi tai nạn giao thông xảy ra là lỗi hỗn hợp nên chấp nhận một phần yêu cầu của ông Phương và buộc Công ty Tr Hoa phải bồi thường thiệt hại cho ông Phương là 814.046.000 đồng. Đã qua Công ty Tr Hoa đã thi hành xong bản án theo giấy xác nhận số 08 GXN-CCTHADS ngày 10/01/2023 của Chi cục thi hành án dân sự thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau. Do đó Công ty Tr Hoa yêu cầu Công ty bảo hiểm P thực hiện trách nhiệm trả tiền bảo hiểm theo Giấy chứng nhận bảo hiểm số 15/23/01/BHTS/P000071 ngày 26/3/2015 số tiền bảo hiểm cho sà lan CM-24039 với số tiền 487.500.000 đồng (đã trừ 2,5 % STBT/vụ tổn thất theo giấy chứng nhận bảo hiểm) là có cơ sở.

[2] Về lãi chậm thực hiện nghĩa vụ: Tại phiên tòa phúc thẩm, Công ty Tr Hoa thừa nhận đã thống nhất với Công ty bảo hiểm P Cà Mau chờ kết quả điều tra của Cơ quan cảnh sát điều tra công an thành phố Cần Thơ về việc có khởi tố vụ án hình sự đối với ông B hay không mới có cơ sở để Công ty Bảo hiểm P bồi thường bảo hiểm. Vào ngày 12/12/2016 Cơ quan Cảnh sát điều tra công an thành phố Cần Thơ đã có quyết định không khởi tố vụ án hình sự nhưng Công ty Bảo hiểm P vẫn không chi trả tiền bảo hiểm cho Công ty Tr Hoa nên Công ty bảo hiểm P phải chịu trách nhiệm dân sự do chậm thực hiện nghĩa vụ theo khoản 2 điều 305 Bộ luật Dân sự năm 2005 với mức 9%/ năm. Do đó thời gian tính lãi được tính từ ngày 12/12/2016 đến ngày xét xử sơ thẩm là 27/9/2022 với số tiền là 381.164.000 đồng, buộc Công ty Bảo hiểm P phải trả cho Công ty Tr Hoa là phù hợp. Bản án sơ thẩm tính lãi từ ngày xảy tại nạn đến ngày xét xử sơ thẩm với số tiền 477.140.625 đồng là chưa phù hợp. Do đó cần sửa bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân thành phố Cà Mau để điều chỉnh giảm tiền lãi chậm thực hiện nghĩa vụ dân sự.

[3] Tại phiên tòa phúc thẩm, người đại diện theo ủy quyền của tổng Công ty Bảo hiểm P không có chứng cứ chứng minh tai nạn xảy ra của sà lan CM 24039 thuộc trường hợp loại trừ bảo hiểm nên Hội đồng xét xử không chấp nhận toàn bộ yêu cầu kháng cáo của Công ty Bảo hiểm P. Tuy nhiên do xác định thời gian điều chỉnh lãi chậm trả được tính từ ngày 12/12/2016 đến ngày xét xử sơ thẩm là ngày 27/9/2022 nên chấp nhận một phần yêu cầu kháng cáo Công ty Bảo hiểm P.

[4] Xét đề nghị của đại diện Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Cà Mau đề nghị giữ nguyên bản án mà không điều chỉnh lại thời gian chậm trả là chưa phù hợp nên không được Hội đồng xét xử chấp nhận.

[5] Về án phí dân sự sơ thẩm: Tổng công ty bảo hiểm P phải chịu 34.139.000 đồng.

[6] Về án phí dân sự phúc thẩm: Công ty bảo hiểm P không phải chịu Các quyết định khác của bản án sơ thẩm không có kháng cáo, kháng nghị có hiệu lực pháp luật kể từ ngày hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị.

Vì các lẽ trên.

QUYẾT ĐỊNH

Căn cứ khoản 2 Điều 308 của Bộ luật tố tụng dân sự; Nghị quyết số 326/2016/NQ-UBTVQH ngày 30/12/2016 của Ủy ban thường vụ Quốc Hội quy định về mức thu miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng án phí, lệ phí Tòa án.

Chấp nhận một phần yêu cầu kháng cáo của Tổng Công ty bảo hiểm P.

Sửa bản án dân sự sơ thẩm số 267/2022/DS-ST ngày 27 tháng 9 năm 2022 của Tòa án nhân dân thành phố Cà Mau.

Tuyên xử:

Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của Công ty TNHH Tr Hoa Cà Mau.

Buộc Tổng công ty Bảo hiểm P phải chi trả bảo hiểm cho Công ty TNHH Tr Hoa Cà Mau tổng số tiền 868.664.062 đồng (Tám trăm sáu mươi tám triệu sáu trăm sáu mươi bốn nghìn không trăm sáu mươi hai đồng).

Kể từ ngày có đơn yêu cầu thi hành án của người được thi hành án cho đến khi thi hành án xong, tất cả các khoản tiền, hàng tháng bên phải thi hành án còn phải chịu khoản tiền lãi của số tiền còn phải thi hành án theo mức lãi suất quy định tại khoản 2 Điều 468 Bộ luật Dân sự năm 2015.

Án phí dân sự sơ thẩm: Tổng công ty Bảo hiểm P phải chịu 38.059.922 đồng. Công Ty TNHH Tr Hoa Cà Mau phải chịu 4.798.828 đồng, ngày 15/4/2022 Công Ty TNHH Tr Hoa Cà Mau phải đã dự nộp tiền tạm ứng án phí 18.261.000 đồng, tại biên lai thu số 0001174 được nhận lại 13.462.172 đồng.

Án phí dân sự phúc thẩm: Tổng Công ty bảo hiểm P không phải chịu, ngày 07/10/2022 Tổng Công ty bảo hiểm P đã dự nộp 300.000 đồng theo biên lai số 0002096 tại Chi cục Thi hành án dân sự thành phố Cà Mau được nhận lại.

Trường hợp bản án được thi hành theo quy định tại Điều 2 Luật thi hành án dân sự thì người được thi hành án dân sự, người phải thi hành án dân sự có quyền thỏa thuận thi hành án, quyền yêu cầu thi hành án, tự nguyện thi hành án hoặc bị cưỡng chế thi hành án theo quy định tại các Điều 6, 7, 7a, 7b và 9 Luật thi hành án dân sự; thời hiệu thi hành án được thực hiện theo quy định tại Điều 30 Luật thi hành án dân sự.

Các quyết định khác của bản án sơ thẩm không có kháng cáo, kháng nghị có hiệu lực pháp luật kể từ ngày hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị.

Bản án phúc thẩm có hiệu lực pháp luật kể từ ngày tuyên án.