Con riêng có được thừa kế di sản của bố dượng, mẹ kế không?

Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình đến trang Tư Vấn của báo Đời Sống & Pháp Luật. Với thắc mắc của bạn, xin được đưa ra quan điểm tư vấn như sau:

Trong trường hợp bố mẹ bạn mất mà không để lại di chúc thì di sản do bố mẹ bạn để lại sẽ được chia theo pháp luật.

Theo quy định tại Điều 676 Bộ luật dân sự về người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

- Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

- Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

- Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản".

Như vậy, di sản do bố mẹ bạn để lại sẽ được chia đều cho những người thừa kế của bố mẹ bạn. Trường hợp của bạn vì bố mẹ bạn có con chung, con riêng nên di sản thừa kế sẽ được chia như sau:

Vì mẹ bạn mất trước nên trong khối tài sản chung của bố mẹ bạn thì 1/2 tài sản là di sản của mẹ bạn để lại còn 1/2 là tài sản riêng của bố bạn. Phần di sản của mẹ bạn sẽ được chia đều cho những người thừa kế của mẹ bạn bao gồm: bố bạn, bạn và những người con riêng của mẹ bạn. Mỗi người sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau. Vì bố bạn vẫn còn sống tại thời điểm mẹ bạn mất nên đương nhiên bố bạn được hưởng thừa kế từ mẹ bạn.

Phần di sản của bố bạn (bao gồm cả phần thừa kế từ mẹ bạn) cũng sẽ được chia đều cho những người thừa kế của bố bạn bao gồm: bạn và những người con riêng của bố bạn.

Những người con riêng chỉ được thừa kế từ bố dượng, mẹ kế khi có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng nhau như cha con, mẹ con (theo Điều 679 BLDS).

Trong trường hợp này, để nhận di sản thừa kế từ cha mẹ để lại, bạn phải làm thủ tục khai nhận di sản thừa kế hoặc khởi kiện  yêu cầu tòa án chia di sản thừa kế.

- Trường hợp tất cả các thừa kế đã thỏa thuận được với nhau về việc phân chia di sản thì thừa kế thì có thể đến tổ chức công chứng trên địa bàn nơi có thửa đất để làm văn bản khai nhận di sản thừa kế. Sau khi có văn bản thừa kế, người được hưởng di sản có thể đến Văn phòng đăng ký nhà đất để làm thủ tục đăng ký quyền sử dụng đất.

- Trường hợp các bên không thỏa thuận được với nhau về quyền thừa kế, phân chia di sản thừa kế thì có thể khởi kiện ra Tòa án nhân dân quận/huyện nơi có thửa đất để yêu cầu Tòa án giải quyết.

Trường hợp bố bạn có 1 người con riêng hiện nay đã mất liên lạc nhưng cũng không loại trừ quyền thừa kế của người đó, tuy nhiên, pháp luật hiện hành không quy định bắt buộc phải có đủ người thừa kế mới được phân chia di sản thừa kế. Khoản 1 Điều 687 BLDS cũng có quy định  mở như sau:

"1. Trong trường hợp đã phân chia di sản mà xuất hiện người thừa kế mới thì không thực hiện việc phân chia lại di sản bằng hiện vật, nhưng những người thừa kế đã nhận di sản phải thanh toán cho người thừa kế mới một khoản tiền tương ứng với phần di sản của người đó tại thời điểm chia thừa kế theo tỷ lệ tương ứng với phần di sản đã nhận, trừ trường hợp có thoả thuận khác.

2. Trong trường hợp đã phân chia di sản mà có người thừa kế bị bác bỏ quyền thừa kế thì người đó phải trả lại di sản hoặc thanh toán một khoản tiền tương đương với giá trị di sản được hưởng tại thời điểm chia thừa kế cho những người thừa kế, trừ trường hợp có thoả thuận khác".

Như vậy, trong trường hợp này anh và gia đình có thể làm thủ tục phân chia di sản thừa kế khi vắng mặt một người, nếu sau này người đó quay về thì những người thừa kế đã nhận di sản phải thanh toán cho người thừa kế mới một khoản tiền tương ứng với phần di sản của người đó tại thời điểm chia thừa kế theo tỷ lệ tương ứng với phần di sản đã nhận.

Hy vọng rằng sự tư vấn sẽ giúp bạn lựa chọn phương án thích hợp nhất để giải quyết những vướng mắc của bạn. Nếu còn bất cứ thắc mắc gì xin gửi về báo Đời sống & Pháp luật.

Luật gia ĐỒNG XUÂN THUẬN