Việc thay đổi họ và dân tộc của con nuôi theo họ và dân tộc của cha nuôi

Họ và dân tộc là những đặc điểm nhân thân cơ bản, có tính ổn định, thể hiện nguồn gốc và huyết thống của mỗi cá nhân. Do đó, đây là những đặc điểm nhân thân gắn liền với mỗi cá nhân trong suốt cuộc đời, được xác định trên Giấy khai sinh và chỉ có thể thay đổi trong những trường hợp đặc biệt do pháp luật quy định.

Vấn đề đặt ra trong tình huống là sau khi đã hoàn tất thủ tục đăng ký nuôi con nuôi, vợ chồng ông Hoàng, với tư cách cha mẹ nuôi của cháu Quang có nguyện vọng muốn được ghi tên mình vào phần khai về cha, mẹ trong Giấy khai sinh của cháu Quang, và thay đổi họ và dân tộc của con nuôi từ họ và dân tộc của cha đẻ (ông Bỉnh) sang họ và dân tộc của cha nuôi (ông Hoàng), khi mà cháu Quang đã được đăng ký khai sinh và xác định dân tộc theo dân tộc Thái của cha đẻ. Để giải quyết nguyện vọng của các bên cho và nhận con nuôi, chính quyền xã cần căn cứ vào các quy định về quyền thay đổi họ, tên; quyền xác định lại dân tộc trong Bộ luật Dân sự và quy định về thủ tục, trình tự giải quyết các việc liên quan trong Nghị định số 158/2005/NĐ-CP để vận dụng pháp luật được chính xác, trong đó, cần đặc biệt lưu ý về vấn đề thẩm quyền.

Theo quy định tại Điều 28, Điều 37 Nghị định số 158/2005/NĐ-CP thì thẩm quyền thực hiện việc thay đổi phần khai về cha mẹ trong Giấy khai sinh (đối với trường hợp trẻ em đã được đăng ký khai sinh, nay được nhận làm con nuôi người khác) và thẩm quyền thay đổi họ cho người dưới 14 tuổi đều do Uỷ ban nhân dân cấp xã, nơi đã đăng ký khai sinh thực hiện. Như vậy, trong trường hợp này, Uỷ ban nhân dân phường Y, nơi cư trú của vợ chồng ông Hoàng và cũng là nơi đang thực hiện việc đăng ký nuôi con nuôi không phải là cơ quan có thẩm quyền giải quyết các yêu cầu của đương sự về việc thay đổi phần khai về cha mẹ trong Giấy khai sinh của cháu Quang, thay đổi họ và xác định lại dân tộc cho cháu. Do đó, sau khi hoàn tất thủ tục đăng ký nuôi con nuôi, Uỷ ban nhân dân phường Y cần hướng dẫn các bên liên quan đến Uỷ ban nhân dân xã X, nơi đã đăng ký khai sinh cho cháu Quang để đề nghị giải quyết nguyện vọng của mình, đồng thời giải thích cho đương sự hiểu về khả năng giải quyết các yêu cầu đó như sau:
Về yêu cầu thay đổi phần khai về cha, mẹ từ cha, mẹ đẻ sang cha, mẹ nuôi trong Giấy khai sinh của cháu Quang

Do vợ chồng ông Bỉnh và vợ chồng ông Hoàng đã có sự thoả thuận thống nhất về việc thay đổi phần khai về cha mẹ trong Giấy khai sinh của cháu Quang nên đủ điều kiện áp dụng quy định tại khoản 2 Điều 28 Nghị định số 158/2005/NĐ-CP để đăng ký lại khai sinh cho cháu Quang, nhằm mục đích thay đổi phần khai về cha mẹ trong Giấy khai sinh từ cha, mẹ đẻ sang cha, mẹ nuôi. Thủ tục đăng ký lại khai sinh cho cháu Quang áp dụng theo quy định đặc biệt tại khoản 2 Điều 28 Nghị định số 158/2005/NĐ-CP.

Về yêu cầu thay đổi họ của cháu Quang từ họ của cha đẻ sang họ của cha nuôi
Trong trường hợp trẻ được nhận làm con nuôi đã được đăng ký khai sinh thì cha nuôi, mẹ nuôi có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi họ, tên cho con nuôi theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 27 Bộ luật Dân sự. Do đó, nguyện vọng của vợ chồng ông Hoàng về việc thay đổi họ cho cháu Quang từ họ của cha đẻ sang họ của cha nuôi là hợp pháp. Uỷ ban nhân dân xã X, nơi đã đăng ký khai sinh cho cháu Quang có thể áp dụng thủ tục quy định tại Điều 38 Nghị định số 158/2005/NĐ-CP để thụ lý giải quyết yêu cầu này.
Về yêu cầu xác định lại dân tộc cho cháu Quang từ dân tộc Thái (dân tộc của cha đẻ) sang dân tộc Tày (dân tộc của cha nuôi)

Theo nguyên tắc chung về xác định dân tộc quy định tại khoản 1 Điều 28 Bộ luật Dân sự thì dân tộc của một cá nhân chỉ có thể được xác định theo dân tộc của cha đẻ, mẹ đẻ. Trong trường hợp cha đẻ và mẹ đẻ thuộc hai dân tộc khác nhau thì dân tộc của người con được xác định là dân tộc của cha đẻ hoặc dân tộc của mẹ đẻ theo tập quán hoặc theo thoả thuận của cha đẻ, mẹ đẻ. Do đó, việc xác định lại dân tộc chỉ có thể thực hiện được trong phạm vi chuyển dân tộc của người con từ dân tộc của cha đẻ sang dân tộc của mẹ đẻ hoặc ngược lại. Pháp luật không quy định việc cho phép xác định lại dân tộc của một người từ dân tộc của cha đẻ sang dân tộc của cha nuôi. Do vậy, không thể thụ lý giải quyết nguyện vọng của vợ chồng ông Hoàng và vợ chồng ông Bỉnh về việc đề nghị xác định lại dân tộc cho cháu Quang từ dân tộc Thái sang dân tộc Tày.